OMÜ'nün hedefi, kenevirde Türkiye markası olmak

Neredeyse bütün kısımları ekonomik öneme sahip olan ve buna bağlı olarak ilaç ve kozmetik sanayisinden kâğıt yapımına, tekstilden otomotive kadar çok farklı alanlarda kullanılan kenevire, değerinden ötürü özel bir misyon yükleniyor. Bunların yanı sıra ekosistem açısından hava ve toprağı temizlemede önemli bir işlevi bulunan kenevir, OMÜ Kenevir Araştırmaları Enstitüsünün kararlı ve istikrarlı çalışmaları sonucunda Samsun ve çevresinde hem tarımsal hem de endüstriyel anlamda ciddi bir potansiyele ulaştı.

DAHA DA ARTAN KENEVİRİN ÜRETİMİNDE ÖNEMLİ
Avrupa Birliği’nin de onayladığı oranda düşük THC (tetrahydrocannabinol) içeriğine sahip kenevir çeşidi geliştirmeye çalışan Ondokuz Mayıs Üniversitesi (OMÜ) Kenevir Araştırmaları Enstitüsünün Müdürü Prof. Dr. Selim Aytaç, âdeta mucizevi özellikler barındıran ve değeri her geçen gün daha da artan kenevirin üretiminde önemli bir dönemeci geride bıraktıklarını ve OMÜ’nün tescillenen 2 kenevir çeşidine katkılarıyla Türkiye’de kenevir üretiminde marka hâline geleceğini söyledi.

‘KENEVİRİN TÜRKİYE’DE SADECE 2 ÇEŞİDİ BULUNUYOR’
Kenevirin tek tür olduğuna, morfolojik ve diğer içerikler bakımından da alt türlerinin bulunduğuna işaret eden Prof. Dr. Selim Aytaç, “Dünyada çok fazla çeşidi bulunan kenevirin ülkemizde sadece 2 çeşidi bulunuyor. Bu çeşitler 2021 yılında tescil edilen 'Vezir ve Narlı' çeşitleri. Bu çeşitler, 2019 yılında ıslah edildiklerinde 15-20 tohuma sahipken bugün tonlarca miktar üretime ulaştı” dedi.

İLK TESCİLLİ ÇEŞİTLER ‘VEZİR’ VE ‘NARLI’ SAMSUN’A AİT
OMÜ’nün, keneviri araştırma amaçlı ürettiğini belirten Prof. Dr. Selim Aytaç,“Ülkemizde kenevirle ilgili sorunların tespit edilmesi ve bu sorunlara çözüm arama amacındayız. Üniversitemizin kenevirle ilgili liderlik ettiği projenin ürünleri olan ‘Vezir’ ve ‘Narlı’, ilk tescilli kenevir çeşitleri. Bu çeşitlerin ülkemize kazandırılmasında Üniversitemizin çok önemli rolü var” sözleriyle kenevir üretiminde OMÜ’nün iddialı olduğunu vurguladı.

‘30 YILLIK GEÇMİŞİYLE ÇOK ESKİYE UZANIYOR’
OMÜ’deki kenevire yönelik çalışmaların 30 yıllık geçmişiyle çok eskiye uzandığına dikkat Prof. Dr. Selim Aytaç, devamında “Kenevir araştırmaları, 1993 yılında Ziraat Fakültesinde bir doktora programıyla başladı. İlerleyen yıllarda çalışmalar ve eğitimler devam etti ve nihayetinde 2019 yılında Kenevir Araştırma Enstitüsü kuruldu. Enstitümüz, 3 ana bilim dalında kenevirle ilgili hem araştırma yapıyor hem de uzman yetiştirmeye yönelik programlar yürütüyor. Yanı sıra, Üniversitemiz dış kaynaklı olarak bir taraftan tarım, diğer yandan da kenevirden elde edilen ürünlerle ilgili AR-GE çalışmalarına yoğunlaşmış durumda. Çok sayıda TÜBİTAK (Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu), DOKAP (Doğu Karadeniz Projesi Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı), TAGEM (Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü) ve Üniversite bünyesinde proje destekleme birimi olan Bilimsel Araştırma Projeleri (BAP) ile birçok proje desteklendi. Öyle ki 2022 – 2023 yıllarında proje sayımızda artış var” bilgisini paylaştı.

‘SAMSUN’A KENEVİRİN VEFA BORCU VAR’
Kenevir üretiminin durakladığı yıllarda Samsun’un faaliyette olduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Aytaç, “Samsun kenevir bakımından özel ve kenevir tarımını hiç bırakmamış bir il. Bakınız, 2008 – 2018 yılları arasında Türkiye’nin hemen her yerinde kenevir üretimi durmuşken sadece Samsun’un Vezirköprü ilçesinin Narlısaray Mahallesi kenevir tarımını hiç bırakmamıştır. Üretimi sağlayan tohumlarımızın kaynağı o bölgedir. Bu bakımdan kenevirin Samsun’a bir vefa borcu var.” değerlendirmesinde bulundu.

SÜRDÜRÜLEBİLİR BİR KAYNAK: KENEVİR
Kenevirin bir çok alana doğrudan ve dolaylı olarak katkısı olduğunun altını çizen Aytaç, bu kadim bitkinin ekosistem açısından önemini şöyle anlattı: “Kenevir ham madde olarak onlarca endüstriyel ürünün üretiminde kullanılırken, bununla beraber hem yetiştiği bölgede hayat standardını yükseltmesi hem de halk sağlığına yönelik faydaları açısından stratejik bir değer taşıyor. Ayrıca, tarım bakımından kenevirin üretildiği yerde toprağa çok önemli katkılar sağladığını görmekteyiz. Örneğin, toprağı ıslah ediyor ve topraktaki kimyasalı azalttığı için biyolojik çevre sağlığına katkı sunuyor. Yine kenevir, birim alanda yüksek miktarda oksijen sağladığı için dünyadaki karbon döngüsünde önemli bir işlev üstleniyor. Bu bakımdan önümüzdeki yıllarda büyük sorun teşkil edecek karbondioksit salınımının önüne geçilmesinde kenevir önemli bir role sahip. Kenevir, dünyada 50 bin üzerinde ürünün içeriğine girmekte. Gıdadan selüloza, ilaçtan inşaata kadar hemen her yerde farklı alanlarda kullanılmakta. Özellikle geriye dönüştürülebilir ve sürdürülebilir olması bakımından hayatı kolaylaştırıyor. Bu ürünleri kullandığı zaman, halkın hem hayat standardı hem de kalitesi artacak. Örneğin; kenevir menşeli tekstil ürünleri giydiğimiz zaman vücudumuzdaki hava sirkülasyonu artıyor ve dolayısıyla da yaşam kalitemizi pozitif etkiliyor.”

‘FABRİKADA HAM MADDE OLARAK KULLANILACAK’
OMÜ’nün ‘Narlı’ çeşidiyle tekstil sektöründe inisiyatif aldığı ve endüstriyel üretim adına somut adımlar attığı bilgisini paylaşan Prof. Dr. Selim Aytaç, bu süreçle ilgili şunları kaydetti: “Cumhuriyet Dönemi öncesinde kenevirden elde edilenler; insanların el emekleriyle ürettikleri ip, urgan ve yine kendi el tezgâhlarında üretmiş oldukları içlik ve kıyafetler olarak karşımıza çıkıyor. Cumhuriyet ile birlikte artık iplik ve kâğıt fabrikaları da faaliyete geçiyor. Fakat ardından kenevir üretiminin kısıtlanması nedeniyle bu fabrikalar da kapanıyor. 2019 yılından sonraki gelişmeler neticesinde Samsun’un Havza ilçesinde bir fabrika kurulma aşamasına gelindi. Yakın zamanda hizmete girmesi beklenen bu fabrikanın tekstil amaçlı olduğunu söyleyebiliriz. Üniversitemizin bu fabrikadaki misyonu ise ürün geliştirme yönünde ve fabrikanın ham maddesi olan ‘Narlı’ çeşidini kullanıma sunduk. Yani Üniversite olarak 10 yıl süre ile ‘Narlı’ çeşidini sözleşme karşılığı fabrika sahibi firmaya devrettik ve artık burada ham madde olarak kullanılacak.”

KENEVİRİN STRATEJİK KENTİ: SAMSUN
Prof. Dr. Selim Aytaç, OMÜ’nün tescilli kenevir çeşitleri ‘Vezir’ ve ‘Narlı’’nın katettiği mesafe ve Samsun’un kenevir üretimindeki başat konumu hakkında ise şöyle konuştu:“Kalitesiyle öne çıkan ‘Vezir’ ve ‘Narlı’, Türkiye'nin tescilli ilk kenevir çeşitleri ve bunlar 2021 yılında resmî olarak kayda geçti. Tescil olduğu yıl, her 2 ürün de ticarete konu oldu. ‘Vezir’ çeşidimiz, TİGEM (Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü) tarafından üretilip dağıtılmakta. ‘Vezir’ çeşidinin bu yıl 9 ton civarında üretimi oldu ve bu üretim kapasitesi ile ilgili sertifikaya sahip ve şu anda 9 tonluk tohumun hemen hemen tamamının satıldığını biliyoruz. ‘Narlı’ ise ihale ile özel bir firma tarafından satın alındı. Şu anda ‘Narlı’nın üretimi bu firma tarafından yapılıyor ve bu yıl 1 ton civarındaki üretim kapasitesinden ötürü sertifika aldı. Her iki çeşidimizin de hem tohumluk olarak geliştiğini hem de kenevir tarımı içerisindeki rolünün gittikçe arttığını özellikle vurgulamalıyım. Yanı sıra, ekimlerimiz de devam ediyor. Türkiye'de 20 ilde kenevir tarımına izin veriliyor. Samsun; kenevir tarımından hiç vazgeçmemesi, iklim bakımından elverişli oluşu ve kenevire uygun toprak şartlarına sahip olmasıyla gerçekten stratejik konumda. İlk olma özelliğine sahip modern tekstil fabrikasının da Havza'da kurulacak olması, Samsun'un kenevirdeki öncülüğünü göstermekte.”

Haber: Köksal ÖNER